'

 

အရေပြားကင်ဆာသည် အဖြစ်များသော ကင်ဆာထဲတွင် ပါဝင်သည်။ အရေပြားကင်ဆာကို

- မွဲ႕ကင္ဆာ (melanoma)

- မှဲ့ မဟုတ်သော အရေပြား ကင်ဆာ (non-melanoma) ဟူ၍ ခွဲခြားနိုင်သည်။

မှဲ့မဟုတ်သော အရေပြားကင်ဆာ သည် မှဲ့ကင်ဆာထက် အဆ ၂၀ ခန့် ပို အတွေ့ရများသည်။ ၎င်းတို့တွင်

          - အောက်ဆုံးဆဲလ် ကင်ဆာ(BCC – basla cell carcinoma) - အောက်ဆုံး ဆဲလ် အလွှာမှ ဖြစ်လာသည်။

          - အက်စ် စီစီ (SCC – squamous cell carcinoma) – ကရာတီ နိုဆိုက် ဆဲလ်များမှ ဖြစ်လာသည်။

          - အခြား ရှားပါး အရေပြားကင်ဆာ များ ပါဝင်သည်။

ကင်ဆာသည် ကင်ဆာဆဲလ်များ ဆက်လက် ပြန့်ပွားနေသော တစ်သျှူးအစုအဝေး တစ်ခုဖြစ်သည်။ ကင်ဆာ သည် ဆက်လက် ကြီးထွားလာနေစဉ်အတွင်း အနီးနားရှိ တစ်သျှူးများ နှင့် အင်္ဂါများကို ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်ကာ ပျက်စီးမှုကို ဖြစ်စေသည်။ ထို့ပြင် ကင်ဆာ များသည် ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားအစိတ်အပိုင်းများထံသို့လည်း ပျံ့နှံ့နိုင်သည်။ ထိုအခြေအနေမျိုးသည် ကင်ဆာတစ်သျှူးမှ ဆဲလ်အချို့ ပြုတ်ထွက်ကာ သွေးကြော (သို့) သားငံရည်ကြောများမှတဆင့် ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားနေရာများသို့ ရောက်ရှိသောအခါ ဖြစ်နိုင်သည်။ မှဲ့ကင်ဆာများသည် ပျံ့နှံ့မှု ဖြစ်ရန် အလွန် အခွင့်များသည်။ သို့သော် အောက်ဆုံးဆဲလ်ကင်ဆာများသည် ပျံ့ရန် အလွန်အခွင့်နည်းပြီး အက်စ် စီစီ အရေပြားကင်ဆာတွင် အတွေ့ရနည်းသည်။

 

အောက်ဆုံးဆဲလ် ကင်ဆာ (BCC)

အသားဖြူသောသူများ နှင့် ညိုသောသူများတွင် အများဆုံးတွေ့ရသော ကင်ဆာဖြစ်သည်။ အသားမည်းသော သူများတွင်မူ အတွေ့ရရှားသည်။ အသက်ကြီးသော လူများတွင် ပိုတွေ့ရသည်။ အသက် ၇၅ နှစ်ကျော်သော သူများသည် အသက် ၅၀ ခန့် အရွယ်များထက် ဤကင်ဆာ ဖြစ်ရန် ငါးဆ ပို အခွင့်များသည်။

ဤကင်ဆာသည် နေရောင် အထိများသော နေရာများဖြစ်သော ခေါင်း နှင့် လည်ပင်းပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားလေ့ရှိသည်။ သို့သော် အရေပြားပေါ်ရှိ မည်သည့် နေရာတွင်မဆို ဖြစ်ပွားနိုင်သည်။ ပထမဆုံးတွေ့ရနိုင်သော လက္ခဏာမှာ ယခင် အရေပြားအကောင်းပေါ်တွင် သေးငယ်သော အနီရောင် (သို့) ပန်းရောင်း ဘုငယ် ပေါ်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ အလုံးသည် တစ်ခါ တစ်ရံ အခုံး ပုံသဏ္ဍာန် ဖြစ်နေတတ်သည်။ သို့သော် အောက်ဆုံးဆဲလ် ကင်ဆာများသည် ပုံသဏ္ဍာန် နှင့် အရွယ် ကွာခြားလေ့ရှိသည်။ အများအားဖြင့် နှေးနှေးသာ ကြီးထွားပြီး ၁ စင်တီမီတာ အရွယ်အထိ ရောက်ရန်ပင် လပေါင်းများစွာ ကြာတတ်သည်။

အချိန်ကြာလာလျှင် အရေပြားပေါ်မှာ အဖုငယ်သည် ခြောက်သွေ့ပြီး အနာဖြစ်ခြင်း ၊ ခဏခဏ သွေးထွက်ခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်သည်။ အောက်ဆုံးဆဲလ်ကင်ဆာသည် ခန္ဓာကိုယ်အခြားနေရာများသို့ ပြန့်ရန် အလွန် အခွင့်အလမ်းနည်းသည်။ သို့သော် မကုသဘဲ ထားပါက အနီးနားတွင် ပိုကြီးလာပြီး အနီးနားရှိ အင်္ဂါများကို ထိခိုက်စေသည်။ ဥပမာ မျက်နှာပေါ်ရှိ အောက်ဆုံးဆဲလ် ကင်ဆာ များသည် နှာခေါင်း (သို့) နားရွက်ကို လှိုက်စားကာ ထိခိုက်စေသည်။

 

အက်စ် စီစီ အရေပြားကင်ဆာ

အသားဖြူသူများနှင့် ညိုသူများတွင် ဒုတိယအဖြစ်အများဆုံးသော အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်သည်။ အသားမည်းသူများတွင် အလွန်အဖြစ်နည်းသည်။ အောက်ဆုံးဆဲလ် ကင်ဆာ ကဲ့သို့ပင် အက်စ်စီစီ ကင်ဆာ သည်လည်း အသက်ကြီးသူများတွင် အဖြစ်များသည်။ အသက် ၇၅ နှစ်ကျော်များတွင် အသက် ၅၀ အရွယ်များထက် သုံးဆ ပို အဖြစ်များသည်။

ပုံမှန်အားဖြင့် မျက်နှာပေါ်တွင် ဖြစ်လေ့ရှိပြီး နား နှင့် နှုတ်ခမ်းပတ်လည်တွင် အတွေ့ရများသည်။ သို့သော် အရေပြားရှိသော မည်သည့်နေရာတွင် မဆို ဖြစ်နိုင်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အရေပြားတွင် အနာဖေး ဖြစ်ကာ အောက်ခြေသည် အနီ (သို့) ပန်းရောင် ဖြစ်နေတတ်သည်။ ကြွက်နို့ ပုံစံကဲ့သို့လည်း တွေ့ရတတ်သည်။ မကြာခဏဆိုသလို အနာဖြစ်ကာ သွေးထွက်တတ်သည်။ သို့သော် အက်စ် စီစီ အရေပြားကင်ဆာ အစောပိုင်းတွင် ပုံသဏ္ဍာန်သွင်ပြင် နှင့် အရောင်အသွေး ကွာခြားတတ်သည်။

အက်စ်စီစီ အရေပြားကင်ဆာသည် ကြီးပြီး နက်လာသည်နှင့်အမျှ အနီးနားရှိ အင်္ဂါများကို ဖျက်ဆီးတတ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် မကုသဘဲထားပါက နှားခေါင်း နှင့် နား ရှိ အရေပြားကင်ဆာသည် လှိုက်စားပြီး နှာခေါင်း နှင့် နားကို ဖျက်ဆီးတတ်သည်။ ထို့ပြင် ဤအရေပြားကင်ဆာသည် ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားနေရာများသို့လည်း ပျံ့နှံ့နိုင်သည်။ သို့သော် အစောပိုင်းအဆင့်တွင် ထိုသို့ ဖြစ်သည်မှာ ရှားပြီး မပျံ့နှံ့ခင် ကုသပြီးလေ့ရှိသည်။

 

မွဲ႕ကင္ဆာ (Melanoma)

မှဲ့ကင်ဆာသည် အဖြစ် အနည်းဆုံးသော အရေပြား ကင်ဆာဖြစ်သည်။ သို့သော် ဖြစ်ပွားပါကလည်း အပြင်းထန်ဆုံး ဖြစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားနေရာများသို့ အလွယ်တကူ ပျံ့နိုင်သော အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်သည်။ ၁၅ နှစ် မှ ၃၅ နှစ်အတွင်း လူငယ်များတွင် ဒုတိယ အဖြစ်များဆုံးသော ကင်ဆာ ဖြစ်သည်။ ယောကျာ်းလေးများထက် မိန်းကလေးများတွင် ဖြစ်ပွားမှု နှစ်ဆ ပိုများသည်ကို တွေ့ရသည်။

မှဲ့ကင်ဆာသည် အရေပြားတွင် မှဲ့ကဲ့သို့ စပေါ်လာလေ့ရှိသည်။ ပုံမှန်အရေပြားတွင် စဖြစ်နိုင်သလို ရှိပြီးသားမှဲ့မှလည်း မှဲ့ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်သည်။ သာမန်မှဲ့ နှင့် မှဲ့ကင်ဆာကို အောက်ပါအချက်များဖြင့် ခွဲခြားလေ့ရှိသည်။

          - A (Asymmetry) - ပုံစံ မညီခြင်း။ သာမန် မှဲ့များသည် ပုံစံ မှာ အများအားဖြင့် ဝိုင်းကာ ညီပြီး မှဲ့ကင်ဆာများ၏ ပုံသဏ္ဍာန်သည် မညီဘဲ ဖြစ်နေတတ်သည်။

          - B (Border) - အနား။ မှဲ့ကင်ဆာ၏ အနားသတ်အစွန်းများသည် ချိုင့်နေ ၊ တွန့်နေတတ်သည်။ သာမန်မှဲ့များ၏ အနားသတ်အစွန်းများသည် ညီပြီး တိကျသည်။

          - C (Colour) - အရောင်။ မှဲ့ကင်ဆာ၏ အရောင်သည် မညီဘဲ ဖြစ်နေတတ်သည်။ အညိုရောင် နှင့် အမည်း နှစ်မျိုးသုံးမျိုး စပ်နေတတ်သည်။ သာမန်မှဲ့များတွင် အများအားဖြင့် အရောင်သည် တပြေးညီ ဖြစ်သည်။

          - D (Diameter) - အချင်း အရွယ် ။ မှဲ့ကင်ဆာသည် သာမန်မှဲ့များထက် ပိုကြီးလေ့ရှိပြီး အရွယ်မှာ ဆက်ကြီးလာသည်။

          - E (Evolving) - ပြောင်းလဲနှုန်း။ မှဲ့တစ်ခုတွင် အရွယ်ပြောင်းခြင်း၊ အရောင်ပြောင်းခြင်း၊ ပုံသဏ္ဍာန်ပြောင်းခြင်း နှင့် အခြား လက္ခဏာ အသစ်များ (သွေးထွက်ခြင်း၊ ယားခြင်း၊ ကွဲခြင်း) ဖြစ်လာပါက မှဲ့ကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိသည်။

သို့သော် အချို့ မှဲ့ကင်ဆာများသည် မမဲဘဲ အချို့မှဲ့ကင်ဆာများသည် ပုံမှန်မြင်နေကျ သဏ္ဍာန် မရှိတတ်ပေ။ မှဲ့ကင်ဆာသည် အရေပြားတွင် ဖြစ်ပွားသောကြောင့် ယားခြင်း၊ သွေးထွက်ခြင်း၊ အနာပေါက်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။

 

ဘာက အရေပြားကင်ဆာကို ဖြစ်စေသလဲ?

အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ရခြင်း၏ အကြောင်းအများစုမှာ အရေပြားကို နေရောင်ခြည်ထိခိုက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ မှဲ့ကင်ဆာ မဟုတ်သော အရေပြားကင်ဆာ ၁၀ ယောက်တွင် ၉ ယောက်ခန့်၊ မှဲ့ကင်ဆာ ဖြစ်ပွားသူ ၁၀ ယောက်တွင် ၆ယောက်သည် နေရောင် အလွန်အကျွံထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် ယခင်က မကြာခဏ နေလောင်ခံရသူများအနေဖြင့် ဖြစ်ရန် အခွင့်များသည်။ နေရောင်တွင် ပါသော ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်က ထိခိုက်မှုကို ဖြစ်စေခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိခိုက်ခံရသော အရေပြားဆဲလ်များသည် ပုံမှန်မဟုတ်ဘဲ ကင်ဆာ ဖြစ်စေရန် အခွင့်များသည်။

အရေပြားကင်ဆာသည် ကလေးများတွင် အဖြစ်နည်းသော်လည်း ကလေးဘဝမှ နေရောင်ခြည် ဒဏ်သင့်မှုသည် ကြီးလာသောအခါ အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားမှုကို များစေသည်။ ထို့ကြောင့် ကလေးများကို နေရောင်ခြည်မှ ကာကွယ်ထားရန် အလွန်အရေးကြီးသည်။

ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် - နေရောင်ခြည် နှင့် ကျန်းမာရေး

 

အရေပြားကင်ဆာအတွက် ကုသမှု နှင့် ရလဒ်က ဘယ်လိုရှိသလဲ?

အထက်ဖော်ပြပါ အရေပြားကင်ဆာ သုံးမျိုးစလုံးသည် အစောပိုင်းအဆင့်တွင် သိရပါက ပျောက်ကင်းအောင် ကုသနိုင်ပေသည်။ ဖြစ်ပွားသော အရေပြားနေရာကို ခွဲစိတ်မှု အသေးစား (သို့) အခြားနည်းလမ်းများဖြင့် ဖယ်ရှားခြင်းသည် အစောပိုင်းအဆင့်တွင် လိုအပ်သမျှပင်ဖြစ်သည်။

မှဲ့ကင်ဆာ မဟုတ်သော အရေပြားကင်ဆာများအတွက်မူ အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ကာ အချိန်အနည်းငယ်ကြာလျှင်တောင်မှ ၉၅ % ကျော်တွင် ပျောက်ကင်းအောင် ကုသနိုင်သည်။ သို့သော် ၎င်းတို့သည် ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ ကုသရန် ပိုမို ခက်ခဲလာသည်။ မကုသခင် ကြီးကာ လှိုက်စားနေပါက ခွဲစိတ်မှု အကြီးစားနှင့် အခြားကုသမှုများ လိုအပ်နိုင်သည်။

မှဲ့ကင်ဆာများအတွက်မူ ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားနေရာများသို့ ပျံ့ရန် အခွင့်များသည်။ ထို့ကြောင့် ချက်ချင်း စောလျင်စွာ ကုသမှု ပြုရန် လိုသည်။ မှဲ့ကင်ဆာကို ဖယ်ရှားရန် ခွဲစိတ်မှု လိုအပ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်ရှိ အခြားနေရာများသို့ ပျံ့နှှံ့ပြီး ဖြစ်ပါက ကုသပျော်ကင်းရန် အခွင့်နည်းသည်။ ပျံ့နှံ့နှင့် ပြီးသော မှဲ့ကင်ဆာများအတွက် ကင်ဆာဆေးသွင်း ကုသခြင်း၊ ဓါတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်း စသည်တို့ လိုအပ်နိုင်သည်။

 

အရေပြားကင်ဆာရဲ့ အစောပိုင်းလက္ခဏာများကို ဘယ်လိုသိနိုင်မလဲ?

ခန္ဓာကိုယ်ပေါ်ရှိ ပုံမှန် မှဲ့၊အမှတ်များ၏ နေရာ နှင့် ပုံစံကို သိအောင် လုပ်ထားခြင်းသည် ပြောင်းလဲမှု တစ်ခုခု ရှိပါက ချက်ချင်း သိနိုင်ပေသည်။ အရေပြား ပြောင်းလဲမှု အသစ် တစ်ခုခု၊ အဖု အသစ်တစ်ခုခု ဖြစ်လာပြီး မသေချာပါက ဆရာဝန်နှင့် ပြသတိုင်ပင်သင့်သည်။ အထူးသဖြင့် ရှိပြီးသားမှဲ့တွင် အရောင်၊ ပုံသဏ္ဍာန်၊ အရွယ် ပြောင်းလဲလျှင်သော်လည်းကောင်း၊ အရေပြားတွင် အကွက်မည်းပေါ်လာလျှင်သော်လည်းကောင်း သတိထား ပြသသင့်သည်။

 

အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားမႈကေန ဘယ္လို ကာကြယ္ႏိုင္မလဲ?

အရေပြားကင်ဆာ အများစုသည်  နေရောင် လွန်လွန်ကျွံကျွံ ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ နွေရာသီတွင် နေရောင်အလွန်အကျွံ ထိခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် အောက်ပါအချက်များကို လုပ်ဆောင်သင့်သည်။

          - မနက် ၁၁ နာရီ နှင့် ညနေ ၃ နာရီအတွင်း အိမ်တွင်း ၊အခန်းတွင်း (သို့) အရိပ်ထဲတွင်နေခြင်း

          - နေပူထဲထွက်သောအခါ အဝတ်ကို လုံအောင်ဝတ်၍ ဦးထုပ်ကားများ ဆောင်းခြင်း

          - နေရောင်ကာ ပစ္စည်း (sun protection factor – SPF) ၁၅ နှင့် အထက် ပါဝင်သော နေရောင်ကာ လိမ်းဆေးများကို သုံးသင့်သည်။ ၎င်းတို့သည် ခရမ်းလွန် ရောင်ခြည်များမှလည်း ကာကွယ်ပေးသည်။ ကလေးငယ်များနှင့် အသားဖြူသူများတွင် နေရောင်ကာ ပစ္စည်း ၃၀ ပါဝင်သော ပစ္စည်းများကို သုံးသင့်သည်။ တစ်ချို့ကမူ နေရောင်ကာ ပစ္စည်း ၃၀ ပါဝင်သော ပစ္စည်းများကို လူတိုင်းသုံးရန် အကြံပြုထားသည်။

အထူးသဖြင့် ကလေးများကို နေရောင်မှ ကာကွယ်သင့်သည်။ ကလေးဘဝတွင် နေလောင်ခြင်း (သို့) နေရောင်အလွန်အကျွံထိခြင်းသည် လူကြီးအရွယ်တွင် အရေပြားကင်ဆာ ဖြစ်ပွားမှု များစေနိုင်သော အကြီး ဆုံးအကြောင်းဖြစ်သည်။(Crd:MyanmarHealthCentre)