ဦးနှောက်အကြိတ် ကင်ဆာ (Craniopharyngiomas)

 

ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် ရှားပါးသော နေရာများမှာ ဂျူရာအမြှေး (Dura Mater) (ဦးခေါင်းခွံနှင့် ဦးနှောက်ကြားတွင် ရှိသော အမြှေး) ၏ အပြင်ဘက် (Extradural) နှင့် Extracranial-nasopharyngeal ၊ ဦးခေါင်းခွံ၏ အနောက်ဘက်အခြမ်းတွင်ရှိသော အချိုင့် (Posterior fossa) (သို့) အောက်ဘက်ရှိ လည်ပင်းအနောက်ဘက်ရှိ ကျောရိုးများ (Cervical Spine) အထိ လမ်းတစ် လျှောက်တွင်လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ 

ထိုအလုံးများကို သွေးကြော (သို့) ပြန်ရည်ကြောများကို မြင်နိုင်သည့် ဓာတ်မှန် (Angiography) ဖြင့် ရိုက်သည့် အလုံးအတွင်းတွင် သွေးစီးဆင်းမှု မရှိကြောင်းတွေ့ရှိရပြီး ထိုအလုံး များကြောင့် ဦးနှောက်အတွင်းတွင်ရှိသော သွေးကြောများ စုပေါင်း၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဝီးလစ်စက်ဝိုင်း (Circle of Willis) ၏ တည်နေရာကို ပြောင်းလဲစေနိုင်ခြင်း (သို့) ထိုနေရာကို ဖိထားခြင်းများဖြစ်နေတတ်သည်။ 

တစ်သျှူးများ တည်ဆောင်မှုကို အသေးစိတ်လေ့လာသည့်အခါ ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyn-giomas) သည် ကင်ဆာမဟုတ်သော သာမန်အလုံး သာဖြစ်သော်လည်း ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ နေရာများအတွင်းသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်တတ်ပြီး ထိုအလုံးကို ခွဲစိတ်ထုတ်လိုက်ပါက လည်း ပြန်ဖြစ်နိုင် သည်။ 

၎င်းအလုံး၏ တစ်သျှူးတည်ဆောက်ပုံအရ ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) ကို အဒါမန်တီနိုမေးတပ်စ် (Adamantinomatous) (ကလေးများတွင်ဖြစ်ပွားသောအမျိုးအစားဖြစ်ပြီး အရည်အိတ်အနေဖြင့် တည်ရှိ ၍ အဖြစ်များဆုံးသော အမျိုးအစား) ၊ ပက်ပက်လာရီ (Papillary) (လူကြီးများတွင် ဖြစ်သော အမျိုးအစားဖြစ်ပြီး အစိုင်အခဲဖြစ် တည်ရှိသည်။) နှင့် Mixed (ရောနှောနေသည့် အမျိုးအစား) ဟူ၍ ထပ်မံခွဲခြားနိုင်သည်။

 

ရောဂါနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် အချက်အလက်များ (Epidemiology)

·         ခြုံငုံ၍ ကြည့်ပါက  ၁ နှစ်လျှင် လူ ၁ သန်းတွင် ၀.၅ မှ ၂ ယောက်အထိ လူနာအသစ်များကို တွေ့ရလေ့ရှိပြီး လူနာများ၏ ၃၀ မှ ၅၀ % သည် ကလေးဘဝတွင်ပင် ရောဂါကို ရှာဖွေတွေ့ရှိကြသည်။

·         ထိုအလုံးသည် ဦးခေါင်းခွံအထဲတွင် စတင်၍ ဖြစ်ပေါ်တတ်သော အလုံးများ၏ ၃% ၊ ကလေးဘဝတွင်ဖြစ်သည့် ဦးခေါင်းခွံအတွင်းရှိ အလုံးများ၏ ၅% နှင့် ကလေးဘဝတွင် ဖြစ်ပေါ်သည့် အလုံးများအားလုံး၏ ၄.၂% ဖြစ် သည်။

·         ထိုအလုံးများသည် အသက်ငယ်သူများ (၅ နှစ်မှ ၁၄ နှစ်အကြား) နှင့် အသက်ကြီးသူများ (၆၅ နှစ်မှ ၇၄ နှစ်အကြား) တွင် ဖြစ်ပေါ်တတ်သည်။

·         ထိုအလုံးများသည် အမျိုးသားများတွင် အနည်းငယ်ပိုဖြစ်နိုင်သည်။

 

ရောဂါလက္ခဏာများ (Presentation)

ရောဂါလက္ခဏာများသည် တဖြေးဖြေးပေါ်ပေါက်လာပြီး အလုံးနေရာယူခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည့် လက္ခဏာများ ပါဝင်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာပေါ်ပေါက်သည့်ပုံစံနှင့် ပြင်းထန်မှုများသည် အမျိုးမျိုးဖြစ်သည်။ ထင်ရှားသော လက္ခဏာများမှာ ခေါင်းကိုက် ခြင်း၊ အမြင်အာရုံချို့တဲ့လာခြင်း (ကောင်းစွာမမြင်ရခြင်း) ၊ ဆီးခဏခဏသွားခြင်း ၊ ရေမကြာခဏသောက်ခြင်း ၊ ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှု  နှေးကွေးခြင်း နှင့် သိသာထင်ရှားစွာ ၀လာခြင်းတို့ဖြစ်သည်။

·         ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှု ကောင်းစွာမလည်ပတ်ခြင်း (Endocrine Dysfunction)

-  ဟိုက်ပို သွိုင်းရွိုက် (Hypothyroidism) , အက်ဒရီနယ်ဂလင်း (ကျောက်ကပ်၏ အပေါ်ဘက်တွင် ကပ်လျက်ရှိသော ဂလင်း) ပျက်စီးခြင်း( Adrenal Failure) နှင့် Diabetes Insipidus

-   ပစ်ကျူထရီ ဂလင်းတစ်ခုလုံး လုပ်ဆောင်မှုကျဆင်းခြင်း (Panhypopituitarism) နှင့် အဝလွန်ခြင်း (Obesity)

-  အခြားသော ဟော်မုန်းနှင့် သက်ဆိုင်သည့်လက္ခဏာများမှာ လိင်စိတ်နိုးကြားမှု လျော့နည်း လာခြင်းနှင့် ပန်းသေခြင်း   တို့ဖြစ်သည်။ အမျိုးသမီးအများစုသည် ရာသီထိန်ခြင်းကို တွေ့ကြုံ ရသည်။

-  အပျိုဖော်ဝင်ချိန် (သို့) လူပျိုဖော်ဝင်ချိန် နောက်ကျခြင်း (သို့) စောခြင်း နှင့် ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုး မှုမရှိ ခြင်း တို့သည် လူငယ် များတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသည်။

·         ခေါင်းကိုက်ခြင်း - တဖြေးဖြေး ပိုဆိုးလာပြီး စူး၍ နာကျင်ခြင်း နှင့် ခန္ဓာကိုယ်အနေအထား အပြောင်းအလဲပေါ်မူတည်၍  လည်း ခေါင်းကိုက်နိုင်သည်။

·         အမြင်အာရုံအနှောင့်အယှက်ရှိခြင်း

-      အမြင်အာရုံကြော (Optic Nerve)  ဘယ်နှင့် ညာရှိ အမြင်အာရုံကြော ၂ ခုဆုံရာအမှတ် (Chiasma) နေရာများတွင် အဖိခံရခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။

-      မျက်စိ ၂ ဖက်စလုံးတွင် နားထင်ဘက်အခြမ်း အောက်ဘက်ထောင့်နေရာများ မမြင်ရခြင်းမှ မျက်စိ ၂ ဖက်စလုံး၏ နားထင်ဘက်အခြမ်း တစ်ခုလုံးမမြင်ရခြင်းနှင့် အာရုံကြောထိပ် ပျက်စီးခြင်း (Optic Atrophy)။

-      ကလေးများသည် အမြင်အာရုံပျက်စီးခြင်းနှင့် သက်ဆိုင်သည့် လက္ခဏာများကို လုံးဝကုသမရနိုင်သည့် အခြေအနေ တွင်မှ သတိထားမိခြင်း။

·         ဦးနှောက် ၊ အာရုံကြောနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြဿနာများ

-      ပြင်းထန်မှုမရှိသော အဆင့်မှ ပြင်းထန်သောအဆင့်ရှိသည့် ဒီမန်းရှား ရောဂါ (Dementia - မှတ်ဉာဏ်များပျက်စီးဆုံးရှုံး၍ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်စွာ ဆင်ခြင်သုံးသပ်နိုင်မှု ကျဆင်းသည့် စိတ်ရောဂါတစ်မျိုး)

-      အခြားသော အသိအမြင်နှင့် ဆက်စပ်သည့် အပြုအမူပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုများတွင် အလွန်အကျွံစားခြင်း (Hyperphagia) နှင့် အဝလွန်ရောဂါ (Obesity) ၊ သတိဖြင့် ထိန်းချုပ်နိုင်သည့် လှုပ်ရှားမှုများ နှေးကွေးခြင်း (Psychomotor delay) ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ မရင့်ကျက်ခြင်း (emotional immaturity) ၊ စိတ်ဝင်စားမှုမရှိခြင်း (Apathy) ၊ ရေတိုမှတ်ဉာဏ်များ ချို့တဲ့ခြင်း (Short Term memory deficits) နှင့် ဆီး၊ဝမ်း မထိန်းနိုင်ခြင်းများ (Incontinence) ပါဝင်သည်။

·         ဦးနှောက်အတွင်းတွင် အရည်များစုနေ၍ ဦးခေါင်းကြီးသည့် ရောဂါ (Hydrocephalus) ၏ လက္ခဏာများ - ဦးနှောက် အတွင်း လှည့်လည်သွားလာနေသော အရည်ကြည် (Cerebro Spinal Fluid) သည် ၃ ခန်းမြောက် အခန်း (Third Ventricle) တွင် အပိတ်ခံထားရခြင်းကြောင့် ခေါင်းကိုက်ခြင်း ၊ Papilloedema နှင့် အမြင်အာရုံချို့တဲ့ခြင်း (Visual Impairment) တို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

ကြီးထွားဖွံ့ဖြိုးမှု မရှိခြင်း ၊ အပျိုဖော်/ လူပျိုဖော်ဝင်ချိန် နောက်ကျခြင်းနှင့် ခေါင်းကိုက်ခြင်းတို့သည် ကလေးများတွင် အဖြစ် အများဆုံးသော လက္ခဏာဖြစ်သည်။

 

အခြားစဉ်းစားသင့်သည့် ရောဂါများ

·         ဦးနှောက်တွင် ဖြစ်ပေါ်တတ်သည့် အခြားသော အလုံးများ

·         ဦးခေါင်းခွံအတွင်း နေရာယူဖြစ်ပေါ်တတ်သော အလုံးများကို ဖြစ်စေသည့် အခြားသော အကြောင်းအရာများ

·         ဟိုက်ပို သားလမစ် ပစ်ကျူထရီ ကောင်းစွာအလုပ်မလုပ်ခြင်းကို ဖြစ်စေသော အခြားသော အကြောင်းအရာများ

·         မာတီပယ်စကယ်လာရိုးစစ် (Multiple Sclerosis – ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောအပြင်ဘက်ကို ဖုံးအုပ်ထား သည့် အလွှာပျက်စီးသည့်ရောဂါ)

·         လိုင်းမ်ရောဂါ (Lyme Disease- မွှားကောင်များမှတဆင့် ကူးစက်တတ်သော ဘက်တီးရီးယား ပိုးများကြောင့်ဖြစ်သည့် အဆစ်ရောင် ရောဂါ)

·         တိုလိုစ ဟန္႔ ေရာဂါ (Tolosa-Hunt Syndrome)

·         ဦးခေါင်းတစ်ခြမ်းကိုက်ရောဂါ (Migraine)

 

( ပြုလုပ်သင့်သော စစ်ဆေးမှုများ )

·         ရုပ်ပုံလွှာများ ရိုက်ခြင်း (Imaging)

-      လူနာ ၈၀% တွင် ဦးခေါင်းခွံ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (Plain Skull X-ray) ပြုလုပ်ပါက ပစ်ကျူထရီ ရှိသည့်နေရာတွင် (သို့) အပေါ်ဘက်တွင် ကယ်လ်စီယမ် (သို့) အခြားသော မပျော်ဝင်နိုင်သည့် ပစ္စည်းများ အနည်ကျခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သည့် အိတ်များကိုတွေ့ရသည်။ ထိုအိတ်များသည် ကလေးများတွင် ပို၍ အဖြစ်များပြီး ကလေးများတွင် ၉၀% နှင့် လူကြီးများ ၏ ၅၀% တွင် တွေ့ရသည်။

-      စီတီ စကင် (CT scan) ရိုက်ပါက ဆဲလ်လာနေရာ၏ အပေါ်ဘက်နေရာတွင် (Suprasella region) သိပ်သည်းဆ အမျိုးမျိုးရှိသည့် အလုံးများရှိပြီး ထိုအလုံးများသည် အစိုင်အခဲများနှင့် အရည် ၂ မျိုးစလုံး ပါဝင်သည်။ အရောင်ပါဝင် သော ဆေးရည်ကို သွေးကြောမှတဆင့် ထိုး၍ ရိုက်ပါက ထိုအိတ်များကို သေချာစွာမြင်နိုင်သည်။

-      သံလိုက်စက်ကွင်းလွှတ်၍ ပုံရိပ်ဖမ်းယူခြင်း (MRI – Magnetic Resonance Imaging) နှင့် သံလိုက်စက်ကွင်း လွှတ်၍ သွေးကြောများ၏တည်နေရာကို ဖမ်းယူခြင်း (MRA – Magnetic Resonance Angiogram) များ ပြုလုပ်ပါက အလုံးများ၏ တည်နေရာကို တိကျစွာ သိရှိနိုင်ပြီး ထိုအလုံးနှင့် ဦးနှောက်အတွင်းရှိ ၃ ခုမြောက်အခန်း၊ အလုံးပတ်ဝန်းကျင်တွင် ရှိသော သွေးကြောမများဆက်စပ်ပုံကို မြင်နိုင်သည်။

 

·         ဓာတုပစ္စည်းများ

ပစ်ကျူထရီ (Pituitary) ကို လှုံ့ဆော်မှုများပြုလုပ်သည့် စမ်းသပ်မှုများပြုလုပ်ပါက ပစ်ကျူထရီ ဟော်မုန်း အစားထိုးကုသမှု (Pituitary Hormone Replacement Treatment) လိုအပ်ခြင်းရှိ ၊ မရှိ သိရှိနိုင်သည်။

·         လူနာသည် ပြီးပြည့်စုံသော ဦးနှောက် ၊ အာရုံကြောစမ်းသပ်မှုများကို ပြုလုပ်ရမည့်အပြင် လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်ဖြစ်သည့်  မြင်ကွင်းနှင့် သက်ဆိုင်သည့် စမ်းသပ်မှုများကိုလည်း သေချာစွာမှတ်သား ထားသင့် သည်။

·         အချို့သောလူနာများသည် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအခြေအနများကို စမ်းသပ်ခံခြင်းဖြင့်လည်း အကျိုးကျေးဇူးရရှိနိုင်သည်။

 

ကိုင်တွင်ဖြေရှင်းသင့်သော နည်းလမ်းများ

ကြီးမားသော ခွဲစိတ်မှုမဟုတ်ဘဲ သာမန်ခွဲစိတ်မှုများကို ပြုလုပ်ပြီးနောက် ဓာတ်ကင်ခြင်းပြုလုပ်ခြင်းသည် အသုံးအများဆုံးသော နည်းလမ်းဖြစ်သည်။ တနေရာတည်းတွင် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ဆိုးရွားခြင်းမရှိသော အလုံးရှိသည့် လူနာများကို အလုံးတစ်ခုလုံးကို လှီးထုတ်ခြင်းဖြင့် ကုသသော်လည်း အမြင်အာရုံကြော (Opitc Nerve) နှင့် ဟိုက်ပိုသားလမစ်-ပစ်ကျူထရီ ဆက်သွယ်မှု (Hypothalamic-Pituitary Axes) များကို ချန်ထားခဲ့ရန်မှာ အရေးကြီးပေသည်။

 

ခွဲစိတ်ကုသခြင်း

   ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) အများစုကို ခွဲစိတ်ခြင်းဖြင့် ကုသသော်လည်း ခွဲစိတ်ပြီးနောက် လှုပ်ရှားမရနိုင်တော့ခြင်း ၊ သေဆုံးခြင်း နှင့် ထပ်တလဲလဲပြန်ဖြစ်ခြင်းတို့မှာ ထင်ရှားသည်။

·         ဆဲလ်လာနေရာ၏ အပေါ်ဘက် (Suprasellar) တွင်တည်ရှိနေသော ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) များအတွက် နှာခေါင်းအတွင်းမှတဆင့် ဦးနှောက်အတွင်းသို့ သေးငယ်သောမှန်ဘီလူးပြွန်ကိုထည့်၍ ခွဲစိတ်ခြင်းသည် ကုသနိုင်သော နည်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

·         အလုံးများကို လှီးထုတ်ပြီးနောက် ဓာတ်ကင်ခြင်း - အဓိကဖြစ်ပေါ်သော အန္တ္တရာယ်မှာ ဟိုက်ပိုသားလမတ်စ် (Hypothalamus) ကို ဖယ်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထပ်ဖြစ်နိုင်သည့်နှုန်းသည် နည်းပါးသော်လည်း သေဆုံးမှုနှုန်းသည် ၁၀% အထိရှိသည်။

·         အလုံးကို တစိတ်တပိုင်းဖယ်ထုတ်ပြီးနောက် ဓာတ်ကင်ခြင်းတွင် ထပ်ဖြစ်နိုင်သည့် အန္တရာယ် ၅၀% အထိရှိသည်။ (ဓာတ်ကင်ခြင်းမရှိပါက ပြန်ဖြစ်နိုင်သည့် နှုန်းပိုများသည်။)

·         အရည်အိတ်နေရာကို အပြင်သို့ စီးဆင်းစေပြီးနောက် အပြင်ဘက်မှ ဓာတ်ကင်ခြင်း (သို့) ဓာတ်သတ္တုကြွပစ္စည်းဖြစ်သည့် yttrium 90 ကိုထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ကုသနိုင်သည်။

အလုံး၏ အတွင်းပိုင်းကို ကုသခြင်း

·         ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးသို့ ရောက်ရှိနိုင်သည့် ခီမိုဆေးသွင်းကုသခြင်းသည် အလုပ်မဖြစ်သော်လည်း အလုံးအတွင်းသို့ ခီမိုဆေးကို ထိုးသွင်းကုသခြင်းဖြင့် ကောင်းမွန်သော အဖြေကိုရရှိနိုင်ပြီး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအနည်းငယ်သာ ဖြစ်ပေါ် တတ်သည်။ အလုံးအတွင်းသို့ ထိုးသွင်းရသည့် အင်တာဖရွန် အာလ်ဖာ(Intracystic Interferon Alfa) နှင့် ဘလူရိုမိုင်စင် (Bleomycin) တို့သည် အာနိသင်ရှိကြောင်း သိရသည်။

·         ရေဒီယိုဓာတ်သတ္တိကြွအရာဝတ္တုများ ထည့်သွင်းကုသခြင်း (Brachytherapy) နှင့် ဓာတ်သတ္တုကြွပစ္စည်း (Radioisotopes) များသည် အစိုင်အခဲအဖြစ် တည်ရှိ နေသည့် ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) ကို ကုသရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas)  ထဲတွင် ပါဝင်သော အရည်များကို စုပ်ထုပ်ပြီးနောက် Beta-emitting isotope ကို ထည့်သွင်းနိုင်သည်။ အဓိကကုသသော နည်းလမ်း (သို့) အခြားသော ကုသသည့်နည်းလမ်းအနေဖြင့် အရည်အိတ်ထဲသို့ ထည့်သည့် ဖော်စဖရပ်စ် ၃၂ (Phosphorus-32) သည် ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyngiomas) အတွင်းရှိ ပါဝင်ပစ္စည်းများကို ထိန်းချုပ်နိုင်သည့် စွမ်းရည်ရှိပြီး အဓိက ကုထုံးအဖြစ်လည်းကောင်း အခြားကုထုံးများနှင့် တွဲဖက်၍လည်းကောင်းအသုံးပြုနိုင်သည်။ သို့သော် သို့သော် ရည်လုံးမှ အစိုင်အခဲအလုံးများအဖြစ်သို့ တိုးတက်ပြောင်းလဲခြင်းများလည်း ရှိနိုင်သည်။  အသုံးပြုနိုင်သည့် အခြားသော သတ္တုကြွပစ္စည်းများမှာ ရီနီယမ် ၁၈၆ (rhenium 186) ၊ ရွှေ ၁၉၈ (gold 198) နှင့် yttrium-90 တို့ဖြစ်သည်။

 

ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်း (Radiotherapy)

·         အလုံးတစ်ခုလုံး လှီးထုတ်ခြင်း (သို့) တဝက်တပျက်လှီးထုတ်ခြင်းကို ပြုလုပ်ပြီးနောက် ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသမှု ပြုနိုင်သည်။

·         သတ္တုကြွပစ္စည်းများကို တစ်သျှူးအတွင်းသို့ ထည့်၍ ကုသခြင်း (Brachytherapy) ပြုလုပ်ပြီးနောက် ကျန်ရှိနေသော အစိုင်အခဲအလုံးများကို အခြားသော ကုသမှုနည်းလမ်းအဖြစ် ဓာတ်ရောင်ခြည်ကို ပုံမှန်လွှတ်ထုတ်သည့် ကုသမှုဖြင့်( ၃ ဘက်မြင် ပုံရိပ်ကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် တိကျစွာကုသနိုင်သည့် ဓာတ်ရောင်ခြည်ဖြင့် ကုသခြင်း) ကုသနိုင်သည်။

·         Chiasma ၏ အနောက်ဘက် (Retrochiasm) နှင့် ပစ်ကျူထရီဂလင်း၏ အရှေ့ဘက်အညှာ (Anterior Stalk) ကြားရှိ သော သေးငယ်သည့် အလုံးများကို ဂမ်မာဓား ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံး (Gamma Knife Radiotherapy) ဖြင့် ကုသနိုင်သည်။ ထိုနည်းလမ်းသည် အချို့သော အလုံးများအတွက်သာ အသုံးဝင်သော်လည်း Gamma Knife Radiotherapy ဖြင့် ကုသခြင်းဖြင့် အန္တရာယ် အနည်း ငယ်သာရှိသည်။ သိသာထင်ရှားသည့် ဦးနှောက်နှင့် ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်ခြင်း (Neuroendocrine) တို့ဖြင့် သက်ဆိုင်သည့် နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများမရှိပေ။

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကုသမှုနည်းလမ်းအသစ်များ၏ အခန်းကဏ္ဍကို သုတေသနပြုလုပ်ရာ ကောင်းမွန်သည့် အဖြေအချို့ကို ရရှိခဲ့သည်။ (ဥပမာ - တဖြေးဖြေးဆိုးလာသည့် (သို့) ပြန်ဖြစ်သည့် ခရေနီရိုဖရန်လ်ဂျီရိုးမား (Craniopharyn- giomas) များကို အင်တာဖရွန် အာဖာ 2A (Interferon alfa-2a)  ဖြင့်ကုသခြင်း) 

 

နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

·         အလုံးနှင့် ဆက်စပ်လျှင် - ဦးနှောက်အတွင်း နေရာယူ၍ ဖြစ်ပေါ်သော အလုံးများ၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုနှင့် ဆက်စပ်၍ ဖြစ်ပေါ်သည့် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ။

·         ကုသမှုနှင့် ဆက်စပ်သည့်နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ

-      အလုံးတစ်ခုလုံးကို ထုတ်ပစ်လိုက်ပါက လူသေနှုန်းသည် ၁၀% ခန့်မြင့်တက်လာသည်။ (အရွယ်ရောက်ပြီးသူ များတွင် နည်းသည်။) အကယ်၍ ဟိုက်ပိုသားလမက်စ်(Hypothalamus) ပျက်စီးသွားလျှင် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နောက်ဆက်တွဲ ဆိုးကျိုးများဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။

-      ကုသ၍ မပျောက်ကင်းနိုင်တော့သော ဟော်မုန်းနှင့် ပတ်သက်သည့်ရောဂါများ ( ဥပမာ- Diabetes Insipidus) ကို အရွယ်ရောက်ပြီးသူများ၏ ၇၅% နှင့် ကလေးများ၏ ၉၃% တွင် တွေ့ရသည်။ ၈၀ မှ ၉၀% ခန့်သော လူနာများတွင် အရှေ့ ပစ်ကျူထရီမှ ထွက်သည့် ဟော်မုန်းများအနက် အနည်းဆုံး ၂ မျိုးကို အစားထိုးရန် လိုအပ်သည်။

-      ၅၀% သော လူနာများတွင် အဝလွန်ရောဂါကို ရရှိနိုင်သည်။

-      အခြားသော နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများမှာ -

အတက်ရောဂါ (Seizures)

အမြင်အာရုံ အနှောင့်အယှက်ဖြစ်ခြင်း (Visual Dsiturbances)

ဦးနှောက်အတွင်း လှည့်လည်နေသော အရည်ကြည်များ ယိုစိမ့်ခြင်း (CSF leakage)

ရေရုံရောဂါကြောင့် ဦးနှောက်ရောင်ခြင်း (Herpes Simplex Encephalitis) : (ခွဲစိတ်ပြီးနောက် ထိုနေရာဂါဖြစ်သည့် လူနာရှိသည်။)

·         ခွဲစိတ်မှုခံယူပြီး ၂ နှစ်မှ ၅ နှစ်အထိကြာမြင့်ပြီးနောက် ထပ်ဖြစ်နိုင်သည်။ အစောပိုင်းကုသမှုများသည် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည့် အန္တရာယ်ကို အနည်းဆုံးဖြစ်စေပြီး အလုံးအရွယ်အစားပေါ်မူတည်၍လည်း အန္တရာယ်ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ( အကယ်၍ အလုံးသည် ၅ စင်တီမီတာထက်သေးပါက ၂၀% အန္တရာယ်ရှိပြီး ၅ စင်တီမီတာထက်ကြီးပါက ၈၃% အန္တရာယ် ရှိသည်။) ပစ်ကျူထရီနေရာတွင် ပြန်ဖြစ်နိုင်ပြီး နေရာလွဲများ၍ဖြစ်ခြင်း နှင့် အခြားသော နေရာများသို့ ပျံ့နှံ့ရောက်ရှိခြင်း သည် အလွန်ရှားသည်။

 

ရောဂါအခြေအနေကို ခန့်မှန်းခြင်း (Prognosis)

·         ဖြစ်ပေါ်သည့် အလုံးအရေအတွက် ၊ အလုံး၏ တစ်သျှူးဖွဲ့စည်းပုံအမျိုးအစား နှင့် တည်နေရာပေါ်တွင် မူတည်သည်။

·         ခြုံငုံကြည့်ပါက ၁၀ နှစ်တာအသက်ရှင်နှုန်းသည် ၆၀% မှ ၉၀% ခန့်ကြားဖြစ်သည်။

·         လူငယ်များအတွက် ရလဒ်သည် အလွန်ကောင်းသည်။ ( မှတ်တမ်းများအရ အသက် ၂၀ အောက် လူငယ်များတွင် ၅ နှစ်တာ အသက်ရှင်ခြင်းသည် ၆၉ % နှင့် ၉၉ % အထိရှိသည်။)

·         အသက်ကြီးသူများတွင် အသက်ရှင်နှုန်းနည်းသည်။ (အသက် ၆၅ နှစ်ကျော်သူများတွင် ၅ နှစ်တာအသက်ရှင်နှုန်းသည် ၃၈% သာရှိသည်။)

·         ဟိုက်ပိုသားလမစ် ကြောင့်ဖြစ်သော အဝလွန်ရောဂါ (Hypothalamic Obesity) သည် သေဆုံးမှု နှုန်းကို ပိုမြင့်စေသည်။